In de tuin zijn vele kruiden te vinden. Een deel ervan wordt vaak als onkruid gezien. Voor mij de verkorte versie van ‘ter plaatse ongewenst kruid, maar elders graag gezien.’ Ik noem hier een aantal kruiden die graag gekozen worden voor in een kruidentuin en we hier niet snel in het wild vinden. Vaak vinden zij hun oorsprong in een wat warmer klimaat.
Basilicum Ocimum basilicum
Dit kruid houdt van een zonnige standplaats in een vochthoudende, voedselrijke, goed doorlaadbare grond. Niet wintervast.
Basilicum heeft tal van culinaire toepassingen. Zo is het erg geschikt om pesto van te maken en past de smaak goed bij een tomatensalade. In een warm gerecht pas vlak voor het opdienen toevoegen zodat het aroma behouden blijft. Medicinaal wordt Basilicum gebruikt om de maag te versterken. Ook op andere delen van het spijsverteringsstelsel heeft het een heilzame werking.
Bieslook Allium schoenoprasum
Een meerjarig kruid dat graag op een kalkrijke, goedbemeste, vochtige grond groeit. Zowel in de zon als in de schaduw. Wintervast
Dit kruid is culinair erg geliefd. De versnipperde bladstengens zijn in kruidenboters te vinden, maar ook in een saladedressing komt het tot zijn recht of op het laatst toegevoegd aan een soepje. De geneeskrachtige werking is niet zo heftig als van bijvoorbeeld knoflook, waar het familie van is, maar ook bieslook is goed voor de bloedsomloop en verbetert de spijsvertering.
Citroenmelisse Melissa officinalis
Groeit het best in halfschaduw, op licht vochtige, goed doorlaatbare, voedzame grond. Het is een goede bijenplant, Melissa betekent Honingbij.
Het blad heeft een frisse citroensmaak en is voor allerlei culinaire doeleinden geschikt. Dit kruid heeft een kalmerende werking bij nerveuze klachten. Het verbetert de spijsvertering. Ook voor het bevorderen van de menstruatie en het stillen van baarmoederkrampen wordt het kruid gebruikt.
Dille Anethum graveolens
Een niet winterharde, eenjarige plant die het liefst groeit op een zonnige plaats waar de grond vochtig, voedselrijk en goed doorlaatbaar is.
Zowel het sprietige blad als de zaadjes worden in verschillende gerechten gebruikt. Dille heeft een zoete, kruidige smaak die in veel sauzen tot zijn recht komt. Een populair kruid om augurken mee in te maken. Dille optimaliseert de spijsvertering, gaat een opgeblazen gevoel en krampen tegen.
Dragon Artemisia dracunculus
Deze meerjarige plant overwintert onder de grond en is zo vorstbestendig. Graag groeit Dragon op een beschutte zonnige plaats met een voedzame, goed doorlaatbare grond.
De friszoete blaadjes smaken erg goed bij rode bieten. Maar ook in een cake komen ze tot hun recht. Vers aan een dressing met azijn en olie toegevoegd, geven ze ook een heerlijk aroma. Bij het inmaken van groenten op zuur, wordt ook wel dragon gebruikt. Het kruid is goed voor de spijsvertering. Ook zou het een goede nachtrust bevorderen.
Echte kervel Anthriscus cerefolium
Dit oorspronkelijk uit Rusland afkomstige eenjarige gewas houdt van een humusrijke, vochtige grond en een rustig, schaduwrijk plekje. Als de dagen op hun langst zijn, heeft het de neiging tot schieten. In de winter groeit het in een kas gewoon door. Het is handig een aantal keer per jaar te zaaien, zodat je er het hele jaar van kunt genieten.
Kervelsoep is een erg lekker gerecht. Maar ook in salades en sauzen komt dit kruid tot zijn recht. Het beste wordt fijngesneden kervel aan het einde toegevoegd, zodat het aroma behouden blijft.
Echte salie Salvia officinalis
De volle zon is het beste voor dit kruid. Het groeit ook in de schaduw, maar maakt dan veel van het giftige thyon aan. Daarbij een droge, kalkrijke, luchtige grond. De plant is winterhart maar in strenge winters kan die wel wat extra bescherming gebruiken.
Culinair wordt het kruid vooral in vette gerechten gebruikt. Het vergemakkelijkt de spijsvertering. Ook gerechten met ui gaan goed samen met Salie. Het kruid is ook erg geschikt om op olie of azijn te zetten, om deze een lekkere smaak te geven.
Salie heeft een sterk desinfecterende werking. Bij tandvleesontstekingen doet het veel deugd de mond te spoelen met een sterke Salie-infusie. Ook remt het de zweetproductie, goed ingrediënt dus voor een crème tegen zweetvoeten. Salie wordt ook in shampoo en haarwater gebruikt om het haar donkerder te maken.
Echte tijm Thymus vulgaris
Groeit het liefst in de volle zon, beschut tegen de wind, op een droge, goed doorlaatbare, kalkrijke, stenige grond. Tijm is meerjarig en kan de vorst verdragen.
In de Franse keuken is het een onmisbaar kruid. Vooral te vinden in stoofpotten. Het maakt de spijsvertering beter. Honing getrokken op tijmblaadjes is een bijzondere delicatesse die ook nog eens goed tegen verkoudheden is. Tijm heeft een sterk antiseptische en weerstandverhogende werking.
Komkommer kruid Borago officinalis
In halfschaduw, op een zanderige, kalkrijke, goed doorlatende grond, groeit dit eenjarige kruid het beste. Komkommerkruid, ook wel Bernagie genoemd, is winterhard en zaait zichzelf enthousiast uit. Bijen drinken graag nectar uit de bloemen.
De bloemetjes zijn blauw tot roze en kunnen een salade erg opfleuren. Over een soepje gestrooid geeft ook een leuk effect. Naast de bloemen is ook het harige blad eetbaar. Het heeft een frisse, komkommerachtige smaak, vandaar de naam van dit kruid.
Berganie heeft bij inwendig gebruik een gunstig effect op het vrouwelijke hormoonstelsel en het afvoeren van vocht. De huid wordt door dit kruid verwend, zo ook het immuunsysteem.
Dit kruid doet het goed in halfschaduw, houdt van een wat vochtige voedzame grond. Het is een doorlevende plant die zich ’s winters beperkt tot een wortelstelsel. De blaadjes zijn lekker in allerlei soepen en sauzen, maar wees matig met het gebruik. De smaak is nogal sterk. Vaak wordt deze plant ook Maggi plant genoemd, naar een bekende kruidenbouillon. Grappig genoeg maakt Lavas geen onderdeel uit van dit kruidenmengsel. De wortel en het zaad van Lavas zijn ook eetbaar.
Als geneeskrachtig kruid, zorgt het vooral voor de vochtafdrijving bij oedemen of in een zuiveringskuur. Van de holle stengen worden ook wel rietjes gemaakt om warme melk met honing door te drinken bij verkoudheden.
Lavendel Lavandula angustifolia
Dit meerjarige kruid groeit oorspronkelijk op droge zonnige kalkhellingen. Kan goed tegen wind. Een voedselrijke, goed doorlaatbare, lichtalkalische, zandgrond is erg geschikt voor lavendel. Het is een winterhard kruid.
Lavendelbloemetjes worden geoogst, juist voor ze beginnen te bloeien en voor allerlei doeleinden gebruikt. Lavendelkussentjes om tussen de kleren te leggen of bij je bed voor een heerlijke nachtrust. Culinair worden ook de blaadjes gebruikt, in een salade bijvoorbeeld. De bloemen gaan goed in een hartige stoofschotel, maar ook Lavendelbloemkoekjes zijn een verrassende delicatesse.
Lavendel is vooral bekend om het rustgevende effect. De geur van het kruid, maar ook bij inwendig gebruik. Uitwendig gebruikt werkt de etherische lavendelolie sterk ontsmettend. Het is een van de weinige etherische oliën die rechtstreeks op de huid gebruikt mag worden.
Mierikswortel Armoracia rusticana
Op een vruchtbare goed doorlaatbare, vochtige, zandgrond groeit deze plant het beste, maar eigenlijk vindt die het al gauw goed. Het is een meerjarige plant die ieder voorjaar opnieuw bladeren vormt.
Van deze plant wordt vooral de wortel gebruikt, vers geraspt toegevoegd aan sauzen, mayonaise, broodspread. Maar ook bij het inmaken van groenten mee op zuur gezet. De jonge bladeren worden ook wel in een salade gebruikt.
Bij verkoudheden kan dit kruid weldadig zijn. Het levert een flinke hoeveelheid vitamine C, het werkt slijmafdrijvend, antibacterieel en hoestdempend. Verder bevordert het de spijsvertering. Bij maagbloedingen is dit kruid geen goed idee.
Oost-Indische kers Tropaeolum majus
Deze eenjarige plant houdt van een zonnige standplaats. Op een voedselarme, vochtige grond zullen de meeste bloemen verschijnen. Anders dan de naam doet vermoeden, vindt dit kruid zijn oorsprong in Zuid-Amerika.
De bladeren zijn geschikt voor in een salade, maar vooral de kleurige bloemen zijn een delicatesse. Ze hebben een prikkelde zoete smaak. Een smakelijke decoratie bij vele gerechten. De zaden, maar ook de bloemknoppen, kunnen op zuur worden gezet en als kappertjes gegeten.
Oost-Indische kers heeft een weerstandverhogende werking en stimuleert de aanmaak van rode bloedcellen. Het is goed voor de spijsvertering en werkt verwarmend.
Oregano Origanum vulgare
Groeit graag op kalkachtige bodem in de zon op een droge plaats. Strenge winters overleeft dit kruid moeilijk. Het kruid lijkt erg op Marjolein, waar het nauw aan verwant is.
Oregano wordt culinair gebruikt in koude en in warme gerechten. In dat laatste geval het kruid liefst pas aan het einde toevoegen zodat de smaak het beste tot uiting komt.
Medicinaal verlicht Oregano stress en spanning. Het helpt ook de menstruatie op gang te brengen en weert krampen.
Peterselie Petroselinum crispum
Groeit het liefst in de zon of halfschaduw op een vochtige, voedzame, goed doorlaatbare grond waar kalk in zit. De zadenkiem kan tot 4 weken duren. Het is een winterharde tweejarige plant.
In Europa is het ‘t populairste keukenkruid. Het blad wordt gebruikt om soepen en sauzen te kruiden, maar ook in een kruidenboter past het goed. Peterselie zou de geur van knoflook enigszins maskeren. De platte variant heeft een sterkere smaak dan de gekrulde. Deze laatste heeft daarom vaak een decoratieve functie. Peterselie bezit veel belangrijke mineralen en vitaminen. Medicinaal wordt het zaad, het blad en de wortel gebruikt. Het verhoogt de urineproductie en bevordert de menstruatie bij inwendig gebruik. Tijdens de zwangerschap kun je dit kruid beter vermijden. De straat waar de dames van lichte zeden huisden, werd vroeger vaak peterselie straat genoemd vanwege de vruchtafdrijvende werking van dit kruid.
Pepermunt Mentha ×piperita
In halfschaduw groeit deze plant het beste. Liefst een vochtige, ietwat zure voedzame grond. Een meerjarige, winterharde plant. Pepermunt is waarschijnlijk een kruising tussen Groene munt en Watermunt.
Het blad wordt veel gebruikt om muntthee van te maken, een verkoelend drankje. Ook in soepen, sauzen en salades wordt het blad gebruikt.
Medicinaal wordt het onder andere ingezet om de spijsvertering te verbeteren, verkoudheden te verlichten en hoofdpijn te verminderen.
Rozemarijn Rosmarinus officinalis
Veel zon doet deze plant goed. Ook vraagt hij een droge, goed doorlaatbare, kalkrijke, arme zandgrond en een beschutte standplaats. Het is een meerjarige struik, maar tijdens koude winters moet hij zeker tegen de vorst beschermd worden.
Rozemarijnblaadjes zijn eigenlijk net naaldjes. Ze worden in koude en warme gerechten gebruikt, bijvoorbeeld erg lekker over aardappels uit de oven. Door ze op azijn of olie te zetten, krijgen deze vloeistoffen een heerlijk aroma mee.
Rozemarijn is medicinaal een interessant kruid, dat zowel bij in- als uitwendig gebruik de bloeddoorstroming verbetert. Het werkt daarmee verwarmend en opwekkend. In een massageolie of warm bad, ontspant het vermoeide spieren. Inwendig gebruikt stimuleert het de spijsvertering.
Rucola Eruca sativa
Dit kruid groeit op alle grondsoorten, maar wel graag op een zonnige plaats. Een meer voedselrijke, wat vochtige grond levert een grotere opbrengst op. Er is eenjarige Rucola, met witte bloemen. De doorlevende Rucola met gele bloemen, wordt ook wel mosterdzaad genoemd. Rucola zaait zichzelf goed uit en als het op een plaats staat waar het slechts licht vriest, is het kruid het hele jaar te oogsten.
Van dit kruid eten we vooral de blaadjes, die een pittige smaak hebben en het vooral in salades goed doen. De bloemetjes zijn ook eetbaar. Ze fleuren een salade op, maar de smaak is minder uitgesproken.
Rucola is goed voor de weerstand, een dankbare bron van vitamine C als er verder weinig groen te vinden is en het verbetert de spijsvertering.
Selderij Apium graveolens
Op leem- of kleigrond groeit Selderij het beste. Zeker als de grond vochtig is en voedselrijk. Wel is het belangrijk dat de plantjes zelf goed kunnen opdrogen, omdat ze dan gezonder blijven. Het is een tweejarige plant, het tweede jaar schiet hij in het zaad. Bij strenge winters tegen vorst beschermen.
Selderij blad is prima om soepen en sauzen mee op smaak te brengen. Gedroogd zit het vaak in kruidenzout. Bleekselderij levert stevige stengels op die gestoofd en rauw kunnen worden gegeten. Dan heb je nog knolselderij, waarvan de wortelknol gegeten wordt. Eveneens lekker in verwarmde en rauwe vorm.
Selderij heeft een zuiverende en vochtafdrijvende werking. Ook is het een kruid dat de spijsvertering bevordert.
Venkel Foeniculum vulgare
Groeit het liefst in de volle zon op een goed doorlaatbare, voedzame leemgrond. Verdraagt sterke wind.
Dit kruid wordt zowel culinair als medicinaal veel gebruikt. Hiervoor zijn de zaden het geschiktst. Maar ook de bladeren kunnen een stoofschotel een heerlijke smaak meegeven.
De zaden kunnen verlichting geven bij darmgassen en kramp. Ook bij verkoudheden kan het kruid heilzaam zijn.
Witte waterkers Rorippa nasturtium-aquaticum
In stromend water, licht alkalisch, groeit dit kruid het beste. In de zon en een temperatuur van 10 graden. Winterhard.
Culinair een lekker kruid in salades. Het heeft een prikkelende smaak door de aanwezigheid van mosterdglycosiden.
Medicinaal wordt het in reinigingskuren gebruikt. Het bevordert de ontgiftingsfunctie van de lever en de vochtafdrijving via urine.